Bij de dood van een waakhond

De Volkskrant 09 augustus 2008

Deze week overleed onderzoeksjournalist Gerard Legebeke. Hij blijft collega’s inspireren, weet Ad van Liempt.

Vandaag wordt Gerard Legebeke, de eindredacteur van het radioprogramma Argos, begraven. Hij werd maar 54 jaar. Bij de veel te vroege dood van zo’n alom bewonderd onderzoeksjournalist komen allerlei niet te beantwoorden vragen op. Zoals deze: zou er zonder Gerard Legebeke een diepgaand onderzoek naar de gebeurtenissen in Srebrenica zijn geweest, gevolgd zelfs door een parlementaire enquête?

Vermoedelijk niet. Dat onderzoek, dat moest helpen om het land van een complex trauma af te helpen, kwám er door het aanhoudend hameren van enkele media, in de eerste linie streed steeds Argos, aangevuurd door zijn onvermoeibare eindredacteur. Of het nu om het al dan niet toezeggen van luchtsteun ging, of over het mandaat van Dutchbat, of over het fotorolletje, of over de verblijfplaats van generaal Mladic – Legebeke bleef nieuwsgierig, argwanend, soms wantrouwig op zoek naar de waarheid. Hij bereidde daardoor, met anderen, de weg voor de professionele onderzoekers.

Zo is het met parlementaire onderzoeken naar grote kwesties vaker gegaan: speurende journalisten zijn onmisbaar om de agenda te bepalen, de politiek kan daarna haar eigen onderzoeksmiddelen in te zetten en maatregelen te formuleren die, in het beste geval, herhaling kunnen tegengaan.

Argos heeft in de afgelopen bijna zestien jaar veel méér affaires onthuld en aan de orde gesteld. Vaak zonder enig succes, want de tragiek van de onderzoeksjournalist is dat een goed verhaal pas een effectief verhaal wordt als andere media, en daarna de politiek, het verder dragen. Waarom dat in het ene geval wel gebeurt en in het andere niet, is vrijwel niet te voorspellen; de loop van het nieuws blijft veelal ondoorgrondelijk.

Legebeke bezat twee opvallende vaardigheden: hij inspireerde zijn ploeg als geen ander én hij had een bijzondere interviewtechniek. In vraaggesprekken met verantwoordelijken maakte hij vaak gebruik van omtrekkende bewegingen om dan, onverwacht, op het beslissende moment en op basis van zijn gedetailleerde kennis, een messcherpe aanval te plaatsen. ‘Een precisieschot’, noemde zijn collega en voorganger Hans Simonse dat deze week. Met die twee vaardigheden heeft Legebeke letterlijk school gemaakt. Hij heeft in het radiolandschap een enclave gecreëerd waarin gemotiveerde journalisten de kans en de tijd hadden om maatschappelijk relevante kwesties uit te zoeken en in een toegankelijke vorm aan het publiek te presenteren.

Dat ging met vallen en opstaan. Onderzoeksjournalistiek is een moeilijk vak, en er staan vaak grote belangen op het spel. Het ging ook lang niet altijd goed: Argos heeft lang moeten zoeken naar een vorm waarin ook ingewikkelde onderwerpen tot hun recht kwamen. Dat is uiteindelijk gelukt, er is een journalistieke standaard ontstaan waar de publieke omroep mee voor de dag kan komen. Ten bewijze daarvan heeft Argos de laatste tijd nogal wat prijzen gewonnen – beloningen voor de inspanningen van vooral Gerard Legebeke.

Argos moet verder zonder hem, de school moet verder zonder z’n hoofd. Het is zeer te hopen dat dat lukt, want een volwassen democratie heeft waakhonden nodig die nieuwsgierig zijn, en argwanend en soms wantrouwig.
links:

Bron: De Volkskrant, 9 augustus 2008